آنژين (درد سينه ناشى از تنگى رگ‏هاى تغذيه كننده‏ى قلب)

اسميت بعد از پرخورى غذاهايى مانند ژامبون، سيب‏زمينى سرخ شده و كيك و كشيدن سيگار، دوباره به مشاجره‏هاى بعد از شام با ژان مى‏پردازد. مدت زيادى نمى‏گذرد كه اسميت با عصبانيت و صورت برافروخته در هواى زمستانى به بيرون از خانه مى‏رود.
چند دقيقه بعد، او دست خود را مشت مى‏كند و به سينه‏اش فشار مى‏دهد؛ پنج دقيقه بعد، درد او ساكت مى‏شود و به ياد حرف دكترش مى‏افتد كه به گفته بود: درد او حمله‏ى قلبى نيست بلكه آنژين صدرى است. اين درد نشانه بسته شدن رگ‏هاى قلب او با چربى است كه نمى‏گذارد خون كافى به راحتى به قلب برسد. غذاى چرب و پر نمك، عصبانيت او، رفتن در هواى سرد و پارو كردن برف در به وجود آمدن اين درد مؤثر بوده‏اند.

به زندگى نگاه جديدى داشته باشيد.
 

بسيارى از پزشكان معتقدند كه بيماران آنژينى بايد افق روشنى را در زندگى خود دنبال كنند و تغييراتى را در روش زندگى خود ايجاد كنند كه به طول عمر آنها بيفزايد.
جاى نگرانى است كه بيماران داروهاى گران قيمت مصرف مى‏كنند ولى براى تغيير روش زندگى‏شان فكرى نمى‏كنند. ما معمولا به دنبال راه‏حل‏هايى سريع براى مشكلات خود هستيم؛ اما بايد بدانيد كه اين روش براى آنژين و بيمارى‏هاى قلبى كارايى ندارد.
تا وقتى كه خود بيمار حاضر به همكارى كامل نباشد، به هدف نمى‏رسيم. اگر اراده و تمايل كافى براى زندگى سالم‏تر وجود داشته باشد، تغييرات ضرورى ديگر سريع‏تر و آسان‏تر به دست مى‏آيد.

هوا را آلوده نكنيم.
 

ترك سيگار مهم‏ترين كار براى سيگارى‏هاست، يعنى در درجه‏بندى يك تا ده، اهميت آن ده مى‏باشد. دود سيگار ميزان دى‏اكسيد كربن خون را افزايش مى‏دهد و به همين دليل جاى اكسيژن را در خون مى‏گيرد؛ پس در هنگام آنژين كه انسداد رگ‏هاى خون رسان به قلب وجود دارد كشيدن سيگار كارى بسيار خطرناك است. اشخاصى كه سيگار را ترك مى‏كنند، بلافاصله دوره‏هاى آنژين آنها كم مى‏شود.
علاوه بر اين، سيگار كشيدن باعث چسبندگى پلاكت‏ها به يكديگر نيز مى‏شود و با اين كار رگ‏هاى بسته شما را بسته‏تر مى‏كند و بالاخره دود سيگار باعث كاهش اثر داروهاى مصرفى مى‏شود.
مطلب مهم ديگر اينكه مطالعات درباره بيماران آنژينى نشان مى‏دهد كه ترك سيگار موجب كاهش مرگ و مير اين بيماران به نصف مى‏شود.

هر چه كم‏تر غذا بخوريد، بهتر است.
 

نمك، چربى و كالرى )انرژى( مصرفى بايد كاهش پيدا كند. غذاى پر چرب و پر نمك فشار خون را بالا مى‏برد و اين باعث ايجاد حمله آنژين مى‏شود. اكثر پزشكان پيشنهاد مى‏كنند كه 30 درصد كالرى مصرفى از چربى‏ها باشد؛ بنابراين بايد مصرف روغن‏هاى جامد )كه در دماى اتاق جامد هستند( را كاهش دهيم.
براى كنترل ميزان چربى در رژيم غذايى‏تان به نكات زير توجه نماييد:
- در روز بيشتر از 170 گرم گوشت غذاى دريايى نخوريد.
- از گوشت‏هاى كم چربى استفاده كنيد؛ قبل از پختن گوشت، چربى‏هاى آن را جدا كنيد؛ گوشت چرخ كرده‏ى گاو نيز نبايد بيشتر از 15 درصد چربى داشته باشد.
- در صورت امكان، پوست پرندگان )مرغ، غاز، اردك و...( را قبل از پختن جدا كنيد و اگر ممكن نيست، در هنگام خوردن اين كار را انجام دهيد.
- سعى كنيد از گوشت گوسفند، ماهى و مرغ كمتر استفاده كنيد. اين گوشت‏ها را با مقادير زيادى سبزى در روغن مايع تفت دهيد.
- از گوشت‏هايى كه داراى كلسترول هستند مانند دل، جگر و قلوه پرهيز كنيد.
- از محصولات لبنى بدون چربى و يا 1 درصد چربى استفاده كنيد و در مصرف پنيرهاى موجود در بازار دقت كنيد. بعضى از پنيرهاى كم چرب، نمك زيادى دارند.
- مصرف ميوه‏هاى تازه و سبزيجات را افزايش دهيد و بيشتر از غلات و مخصوصا سبوس جو استفاده كنيد؛ زيرا ثابت شده كه اين ماده در پايين آوردن ميزان كلسترول خون مفيد است.

ورزش زمان آنژين را به تأخير مى‏اندازد.
 

بسيارى از بيماران فكر مى‏كنند كه چون ورزش باعث فعاليت شديد قلب مى‏شود، پس موجب آنژين مى‏شود و بايد از آن پرهيز كرد.
مطالعات موجود نشان مى‏دهد نيمى از بيمارانى كه در انتظار پيوند قلب بودند و براى آماده‏تر شدن ورزش مى‏كردند، بعد از چندين ماه كاملا بهبود يافته‏اند و ديگر به پيوند قلب احتياجى نداشته‏اند؛ البته بايد دانست كه در هنگام شروع اين ورزش‏ها، معمولا اين بيماران دچار آنژين مى‏شوند ولى بايد ميزان تمرين‏ها را با بدن خود متناسب سازند. اگر احساس مى‏كنيد كه با اين تمرين‏ها دچار حمله آنژين مى‏شويد بايد كمى از آنها بكاهيد و لزومى ندارد كه به طور كامل از آن دست بكشيد.
ممكن است تعجب كنيد كه چرا ورزش اين قدر مهم و حياتى است. اولين دليل اين است كه ورزش مى‏تواند باعث كاهش و يا حتى از بين رفتن استرس شود؛ همچنين در كاهش وزن هم مؤثر است؛ ورزش مى‏تواند باعث كاهش ضربان قلب شود و فشار خون را پايين آورد، در نتيجه از ميزان نياز شما به دارو مى‏كاهد.
با ورزش كردن، عضلات ورزيده، اكسيژن بيشترى را از خون شريانى جذب مى‏كنند و اين باعث كاهش كار قلب مى‏شود؛ زيرا ميزان پمپاژ خون براى همان ميزان اكسيژنى كه بايد به عضلات برسد، كم‏تر مى‏شود.
قبل از شروع تمرين‏هاى ورزشى با پزشك خود مشورت كنيد و تست استرس )STRESS( را انجام دهيد. با اين كار محدوده‏ى فعاليت مجاز شما معلوم مى‏شود. شما بايد درباره‏ى اينكه چه مقدار درد براى شما قابل تحمل است با پزشك صحبت كنيد. هميشه خود را به تدريج گرم كنيد، مخصوصا هنگامى كه مى‏خواهيد در هواى سرد، بيرون برويد.

روش‏هاى جايگزين
 

چربى: كمترين ميزانى كه مى‏توانيد چربى مصرف كنيد؟
 

آيا شما مى‏توانيد يك عمر بدون كره، خامه، كيك پنير و تخم‏مرغ زندگى كنيد؟ آيا شما مى‏توانيد از غذاهاى پر چربى مثل گوشت سينه و يا غذاهاى پر نمك مثل سيب‏زمينى سرخ شده چشم‏پوشى كنيد؟ و فقط از سبزى، ميوه و حبوبات استفاده كنيد؟
مطمئنا مى‏توانيد؛ زيرا هزاران نفر اين كار را انجام داده و مى‏دهند و پيشرفت قابل ملاحظه‏اى را در سلامت قلب خود مشاهده كرده‏اند.
ما رژيمى را پيشنهاد مى‏كنيم كه 10 درصد كالرى آن از چربى است؛ يعنى نبايد در روز بيشتر از 100 گرم از گوشت چربى‏دار استفاده كرد؛ و چون به طور متوسط، حدود 50 درصد رژيم آمريكايى‏ها از چربى مى‏باشد، اين كار، خيلى سخت است.
ولى نتيجه‏ى اين كار، خيلى مفيد است »فشار خون كاهش مى‏يابد؛ كلسترول پايين مى‏آيد؛ حملات درد سينه كم‏تر مى‏شود و علايم بالينى هم بهبود مى‏يابند« و در بسيارى از موارد، مى‏توانيم بعضى از داروها را حذف كنيم.
در مطالعه روى 893 بيمار، بعد از چهار هفته از اين رژيم، سطح كلسترول خون، حدود 25 درصد كاهش يافته است و 62 درصد ديگر به دارو نيازى نداشته‏اند.
رسيدن ميزان دريافت كالرى از چربى به 10 درصد، چقدر به واقعيت نزديك است؟ تنها 10 درصد افراد جامعه مى‏توانند اين كار را بكنند. به نظر مى‏رسد تأمين 30 درصد كالرى از چربى، واقع بينانه‏تر باشد.

ياد بگيريد آرامش خود را حفظ كنيد.
 

اگر چه راه‏هاى دارويى و ورزشى براى آرامش وجود دارد، ولى ياد بگيريد احساسات‏تان را قبل از اين كه بر شما چيره شوند، كنترل كنيد. ما افرادى را مى‏شناسيم كه هيچ وقت دچار حمله آنژين نمى‏شدند مگر اينكه با همسرشان مشاجره مى‏كردند.

هر روز يك قرص آسپيرين مصرف كنيد.
 

در كسانى كه آنژين ناپايدار دارند )نوعى از آنژين كه در حالت استراحت به سراغ انسان مى‏آيد(، آسپيرين مى‏تواند زندگى بيمار را نجات دهد. به نظر مى‏رسد آسپيرين از مراحل اوليه لخته شدن خون جلوگيرى مى‏كند. اگر خون شما زود لخته شود، نمى‏تواند از رگ‏هاى كوچك عبور كند و در نتيجه ممكن است باعث تحريك حمله قلبى شود.
در مطالعه‏اى كه در يك بيمارستان در كانادا صورت گرفت، محققان دريافتند كه بيمارانى كه هر روز چهار قرص آسپيرين مصرف مى‏كنند، احتمال حمله‏ى قلبى آنها به 51 درصد كاهش يافته است.
بايد توجه داشته باشيد كه به علت عوارض جانبى اين دارو و تداخل آن با بعضى از داروها، بيماران بايد قبل از مصرف آن، حتما با پزشك خود مشورت نمايند.

شب‏ها بدن خود را روى سطح شيب‏دار قرار دهيد.
 

اگر شما در طول شب، دچار حملات آنژينى مى‏شويد، سر رختخواب خود را 7 تا 5 / 10 سانتى‏متر بالاتر ببريد. انجام اين كار از تعداد حملات مى‏كاهد.
خوابيدن در چنين وضعيتى خون بيشترى را در حوضچه‏هاى خونى پاهاى شما نگه مى‏دارد و بنابراين خون كمترى به رگ‏هاى كوچك قلب شما مى‏رسد و نياز به نيتروگليسيرين )ماده‏ى گشاد كننده‏ى رگ‏ها( كم‏تر مى‏شود.

پاى خود را روى زمين بگذاريد.
 

اگر در شب دچار حملات آنژين مى‏شويد، يك راه ديگر به جز مصرف نيتروگليسيرين وجود دارد. به سادگى بر لبه‏ى تختخواب خود بنشينيد، به طورى كه كف پاى شما روى زمين باشد، اين كار اثرى همانند مصرف نيتروگليسيرين دارد. اگر احساس كرديد كه علايم شما به سرعت فروكش نكرد، داروهاى خود را مصرف كنيد.
منبع : دايرة المعارف پزشك خانواده ،گروه مولفان انستیتوسلامتی آمریکا ،مترجمان : دکتر حسن کریمی یزدی و دکتر پدرام مصطفایی ،انتشارات سپهر اندیشه - 1387

منبع : دايرة المعارف پزشك خانواده ،گروه مولفان انستیتوسلامتی آمریکا

پي‌نوشت‌ها:
 

* انتشارات سپهر اندیشه - 1387